ბალკანეთის რეგიონი წარმოადგენს გეოპოლიტიკურად მნიშვნელოვან სივრცეს, სადაც ერთმანეთს ეჭიდება დასავლეთის, რუსეთის, ჩინეთისა და თურქეთის ინტერესები. ბოლო წლებში განსაკუთრებით შესამჩნევია თურქეთის გავლენის ზრდა დასავლეთ ბალკანეთში, რაც გამოწვეულია ანკარას მიზანმიმართული სტრატეგიით – იყოს რეგიონული დამაკავშირებელი ძალა ევროპასა და აზიას შორის.

 

ბალკანეთის ქვეყნები

 

ბალკანეთს მოიცავს შემდეგი სახელმწიფოები (სრულიად ან ნაწილობრივ):

 

ალბანეთი

 

ბოსნია და ჰერცეგოვინა

 

ბულგარეთი

 

ჩერნოგორია

 

ხორვატია

 

კოსოვო

 

ჩრდილოეთ მაკედონია

 

რუმინეთი

 

სერბეთი

 

სლოვენია

 

საბერძნეთი

 

თურქეთი (ევროპული ნაწილი – აღმოსავლეთ თრაკია)

 

თურქეთის გავლენის ძირითადი ბერკეტები

 

1. კულტურულ-რელიგიური გავლენა

 

თურქეთი აქტიურად აფინანსებს მეჩეთების აღდგენასა და მუსლიმური კულტურული მემკვიდრეობის ხელშეწყობას, განსაკუთრებით ალბანეთში, კოსოვოში და ბოსნია და ჰერცეგოვინაში.

 

ის ორგანიზაციები როგორც „TIKA“ (თურქული თანამშრომლობისა და კოორდინაციის სააგენტო) და „Diyanet“ მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ რბილი ძალის გავრცელებაში.

 

2. ეკონომიკური ექსპანსია

 

თურქული ინვესტიციები დიდია საბანკო სექტორში, ენერგეტიკაში, ინფრასტრუქტურასა და ტურიზმში.

 

ანკარას ბალკანეთში აშენებული აქვს სტრატეგიული ინფრასტრუქტურა (მაგ. აეროპორტები, გზები).

 

3. ენერგეტიკული დერეფნები

 

„ტანაპი“ (TANAP) და სხვა მილსადენები თურქეთს მნიშვნელოვან სატრანზიტო პოზიციაში აყენებს ევროპაში ბუნებრივი გაზის მიწოდების კუთხით.

 

4. გეოპოლიტიკური და სამხედრო თანამშრომლობა

 

თურქეთი მონაწილეობს რეგიონულ თავდაცვის პროექტებში (მაგ. ნატოს მეშვეობით).

 

ხელს უწყობს ბალკანეთის ქვეყნების ნატოში ინტეგრაციას, მაგრამ თან ცდილობს სტრატეგიული დამოუკიდებლობის შენარჩუნებას.

 

შესაძლო რისკები, რაც თურქეთის გავლენის ზრდას თან სდევს

 

1. დასავლეთთან ძალთა ბალანსის რღვევა

 

ანკარას გავლენის ზრდა შესაძლოა ეჭვქვეშ დააყენოს ევროკავშირის გეოპოლიტიკური პოზიციები რეგიონში.

 

2. ეთნიკურ-რელიგიური დაძაბულობის გაღვივება

 

მუსლიმური თემების მხარდაჭერა ზოგ ქვეყანაში აღქმულია როგორც დესტაბილიზაციის მცდელობა (განსაკუთრებით სერბეთსა და ბულგარეთში).

 

3. დემოკრატიული სტანდარტების რეგულარიზაცია

 

თურქეთის მიდგომა ავტორიტარიზმისკენ მიმავალი ქვეყნების მმართველებისთვის შესაძლოა მაგალითი გახდეს.

 

4. დამოკიდებულება თურქულ ეკონომიკურ ბერკეტებზე

 

კრიზისის დროს, ანკარას შეუძლია ეკონომიკური ზეწოლა მოახდინოს ქვეყნებზე, სადაც მას უკვე ძლიერი პოზიციები აქვს.

 

5. რუსეთთან უთანხმოების გაღრმავება

 

თურქეთის გავლენის ზრდამ შეიძლება გაამწვავოს ანტაგონიზმი რუსეთთან, რომელიც ბალკანეთში საკუთარი ისტორიული გავლენის შენარჩუნებას ცდილობს.

 

თურქეთის პოლიტიკა დასავლეთ ბალკანეთში ეტაპობრივად გადადის სიმბოლურიდან სტრატეგიულ ჩართულობამდე. ინფრასტრუქტურული ინიციატივებიდან ენერგეტიკულ პროექტებამდე და ჰუმანიტარულ თანამშრომლობამდე, ანკარა ქმნის მრავალდონიან გავლენას, რომელიც ახალ რეგიონულ რეალობას აყალიბებს.

 

ინფრასტრუქტურული და ენერგეტიკული მიმართულებები

ბელგრადი–სარაევოს ავტომაგისტრალის მშენებლობა, ენერგეტიკული თანამშრომლობა სერბეთსა და ალბანეთთან, ასევე ბოსნიასთან მზარდი სავაჭრო კავშირები, თურქეთის ეკონომიკური გავლენის პრაქტიკულ გამოხატულებად იქცა.

 

რბილი ძალის ინსტრუმენტები

ინსტიტუტების — როგორიცაა TİKA, Maarif Foundation და AFAD — მეშვეობით, ანკარა ზრდის სოციალურ-კულტურულ კავშირებს ადგილობრივ მოსახლეობასთან. ეს მიდგომა ეფუძნება ინფრასტრუქტურულ დახმარებას, განათლებასა და ჯანდაცვაში ჩართულობას.

 

გეოპოლიტიკური კონტექსტი:

ევროკავშირის გაფართოების პროცესის შენელებისა და ნატოს სტრატეგიული არასტაბილურობის ფონზე, თურქეთი პოზიციონირებს როგორც დამაკავშირებელი ხიდი აზიასა და ევროპას შორის. ეს პოლიტიკა არ გულისხმობს მხოლოდ რეგიონულ აქტიურობას — ის უკვე აისახება ახალ წესრიგზე, რომელიც ეტაპობრივად ყალიბდება ბალკანეთში.

 

საბოლოოდ, თურქეთი ამკვიდრებს საკუთარ თავს როგორც რეგიონულ ძალას, რომლის ინტერესები ბალკანეთში თანხვედრაშია როგორც გეოპოლიტიკურ, ისე ეკონომიკურ გათვლებთან.

 

თურქეთი სისტემურად ახორციელებს რეგიონულ ძალად ჩამოყალიბების პოლიტიკას ბალკანეთში, რაც გარკვეული მახასიათებლებით ჰგავს ოსმალეთის ეპოქის "რბილ კოლონიზაციას". ეს გავლენა ქმნის როგორც სტაბილურობის გაღრმავების შესაძლებლობებს (ეკონომიკური განვითარება, ინფრასტრუქტურა), ასევე – რიგ მნიშვნელოვან საფრთხეებს დასავლური ღირებულებებისა და ადგილობრივი ეროვნული იდენტობებისათვის.

 

ირაკლი ჯანყარაშვილი ● publicist.ge