სომხეთსა და ჩინეთს შორის სტრატეგიული პარტნიორობის შეთანხმების დადება ერევნის საგარეო პოლიტიკაში ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს მოვლენად იქცა ტიანძინში შანხაის თანამშრომლობის ორგანიზაციის (SCO) სამიტში მონაწილეობის ფარგლებში. ეს შეთანხმება ასახავს სომხურ-ჩინური ურთიერთობების დაახლოების გრძელვადიან პროცესს, რომელიც 1990-იან წლებში დაიწყო და სამი ათწლეულის განმავლობაში აქტიურად ვითარდება ეკონომიკურ, კულტურულ და ჰუმანიტარულ სფეროებში.

 

ერევანსა და პეკინს შორის სავაჭრო-ეკონომიკური თანამშრომლობა ბოლო წლებში სტაბილურ ზრდას აჩვენებს. ამრიგად, 2023 წელს სავაჭრო ბრუნვამ 2.1 მილიარდ დოლარს გადააჭარბა, ხოლო 2024 წელს ისტორიულ მაქსიმუმს - 2.8 მილიარდ დოლარს მიაღწია, რამაც ჩინეთი სომხეთის სამ მთავარ ეკონომიკურ პარტნიორს შორის აქცია. ამავდროულად, სავაჭრო სტრუქტურა ასიმეტრიული რჩება. სომხეთის ექსპორტში ჭარბობს ნედლეული, კერძოდ, ოქრო, სპილენძი, ვერცხლი, მოლიბდენი, ხოლო იმპორტს ქმნიან მსუბუქი ავტომობილები, ელექტრონიკა და სამრეწველო კომპონენტები.

 

გარდა ამისა, სტრატეგიული პარტნიორობის დადება სომხეთის ეკონომიკური კავშირების დივერსიფიკაციის ახალ პერსპექტივებს ხსნის. შეთანხმება ფოკუსირებულია ინფრასტრუქტურის, ტრანსპორტის, მაღალი ტექნოლოგიების სფეროში თანამშრომლობის გაფართოებაზე, ასევე ჩინეთის „ერთი სარტყელი, ერთი გზა“ ინიციატივის მხარდაჭერაზე. ერევნისთვის ეს ნიშნავს სატრანზიტო მარშრუტებში ინტეგრაციის შესაძლებლობას, რეგიონულ ლოჯისტიკაში მისი როლის გაძლიერებას და ინდუსტრიასა და ენერგეტიკაში ინვესტიციების მოზიდვას. უახლოეს მომავალში ყველაზე დიდი ეფექტი შეიძლება იგრძნობოდეს IT სექტორში, სადაც შესაძლებელია ერთობლივი ტექნოლოგიური პროექტები, ტრანსპორტი და ლოჯისტიკა, მათ შორის რეგიონულ კორიდორებში მონაწილეობა, ასევე ენერგეტიკაში, კერძოდ, განახლებადი წყაროების სფეროში ჩინეთის გამოცდილების წყალობით.

 

პოლიტიკური განზომილებაც მნიშვნელოვან ელემენტად იქცა. ჩინეთმა გამოთქვა მხარდაჭერა სომხეთის ტერიტორიული მთლიანობისა და სუვერენიტეტის მიმართ, ასევე მზადყოფნა, დაეხმაროს მისი დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფაში საერთაშორისო ასპარეზზე. თავის მხრივ, ერევანმა დაადასტურა თავისი ერთგულება „ერთი ჩინეთის“ პრინციპის მიმართ, რაც შეესაბამება პეკინის ინტერესებს.

 

ეს ნაბიჯი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია სამხრეთ კავკასიისთვის. რუსეთის შეზღუდული გავლენისა და თურქეთისა და აზერბაიჯანის მზარდი რეგიონული აქტივობის კონტექსტში, განსაკუთრებით 2020 წელს არცახში (ყარაბაღში) ომისა და 2023 წლის სექტემბერში სომეხი მოსახლეობის ეთნიკური წმენდის შემდეგ, ჩინეთის, როგორც სტაბილურობის დამატებითი ფაქტორის გამოჩენამ, შესაძლოა, ძალთა ბალანსი შეცვალოს. პირდაპირი სამხედრო ყოფნა მოსალოდნელი არ არის, თუმცა ჩინეთის ეკონომიკური და პოლიტიკური მხარდაჭერა შესაძლოა თურქეთისა და აზერბაიჯანის ამბიციებს ზღუდავდეს, მათ შორის „ნეოოსმალური“ პროექტების განხორციელების კონტექსტში, რომლებიც ევრაზიის სივრცეში რიგი ქვეყნების, მათ შორის ჩინეთის, ინტერესებსა და უსაფრთხოებაზე ახდენს გავლენას.

 

სომხეთსა და ჩინეთს შორის სტრატეგიული პარტნიორობა ერევნის ეკონომიკისა და საგარეო პოლიტიკისთვის ახალ ჰორიზონტს ხსნის და ასევე სამხრეთ კავკასიაში უსაფრთხოებისა და სტაბილურობის უზრუნველყოფის მნიშვნელოვან ელემენტად იქცევა.

 

ანდრანიკ ჰოვჰანსიანი, პოლიტოლოგი, სამხრეთ კავკასიისა და ცენტრალური აზიის ქვეყნებში რეგიონული უსაფრთხოების საკითხების ექსპერტი

 

ანდრანიკ ჰოვანესიანი - პოლიტოლოგი